Ἀββᾶς Θεόδωρος τῆς Φέρμης
ΕΙΠΕ ὁ ἀββᾶς Θεόδωρος τῆς Φέρμης
- Ἄνθρωπος ποὺ στέκεται σὲ μετάνοια δὲν εἶναι δεμένος σ᾽ ἐντολή.
Ἀββᾶς Ἰσαὰκ ὁ Θηβαῖος
Ο ΑΒΒΑΣ Ἰσαὰκ ὁ Θηβαῖος ἐπισκέφθηκε κάποτε ἕνα κοινόβιο καὶ βλέποντας ἕναν ἀδελφὸ νὰ ἁμαρτάνει τὸν κατέκρινε. Ὅταν ἀναχώρησε στὴν ἔρημο ἦρθε ἄγγελος Κυρίου καὶ στάθηκε μπροστὰ στὴν εἴσοδο τοῦ κελιοῦ του λέγοντας
- Δὲν σ᾽ ἀφήνω νὰ μπεῖς μέσα.
Ἐκεῖνος τότε τὸν παρακαλοῦσε
- Τί ἔκανα;
Καὶ ὁ ἄγγελος τοῦ ἀποκρίθηκε
- Μ᾽ ἔστειλε ὁ Θεὸς μὲ τὴν ἐντολὴ “πές του: ποῦ διατάζεις νὰ βάλω τὸν ἁμαρτωλὸ ἀδελφὸ ποὺ κατέκρινες;”
Κι ἐκεῖνος ἀμέσως μετανόησε καὶ εἶπε
- Ἁμάρτησα, συγχώρησέ με.
Καὶ ὁ ἄγγελος εἶπε
- Σήκω, σὲ συγχώρησε ὁ Θεός. Ἀπὸ δῶ κι ἐμπρὸς πρόσεξε νὰ μὴν κρίνεις κανένα πρὶν τὸν κρίνει Ἐκεῖνος.
Ἀββᾶς Ποιμήν
ΕΙΠΕ ὁ ἀββᾶς Ποιμήν
- Ἂν ἕνας ἄνθρωπος ἁμαρτήσει καὶ τὸ ἀρνηθεῖ λέγοντας “δὲν ἁμάρτησα”, μὴ τὸν ἐλέγξεις· διαφορετικὰ βλάπτεις τὴν καλή του θέληση. Ἂν ὅμως τοῦ πεῖς “μὴ στενοχωριέσαι ἀδελφέ, ἀλλὰ στὸ μέλλον νὰ εἶσαι προσεκτικώτερος”, ἐξυψώνεις τὴν ψυχή του σὲ μετάνοια.
Ἀββᾶς Δωρόθεος
Ο ΑΒΒΑΣ Δωρόθεος ἔλεγε πὼς εἶναι ἀδύνατον αὐτὸς ποὺ κρατάει τὶς δικές του ἀπόψεις καὶ σκέψεις νὰ ὑποταχθεῖ ἢ νὰ συμμορφωθεῖ μὲ τὸ καλὸ τοῦ πλησίον του.
Μέγας Ἀντώνιος
Ο ΘΕΟΣ δημιούργησε μὲ τὸν λόγο Του τὰ διάφορα γένη τῶν ζώων γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου· ἄλλα γιὰ τροφή, ἄλλα γιὰ νὰ τὸν ὑπηρετοῦν· τὸν ἄνθρωπο τὸν δημιούργησε γιὰ νὰ κοιτάει μὲ θαυμασμὸ τὰ ζῶα καὶ τὰ ἔργα τους καὶ νὰ εὐχαριστεῖ τὸν Θεό. Νὰ προσέχουν λοιπὸν πάρα πολὺ οἱ ἄνθρωποι μήπως συμβεῖ καὶ πεθάνουν ὅπως τὰ ἄλογα ζῶα, χωρὶς νὰ δοῦν καὶ νὰ νοιώσουν τὸν Θεό. Πρέπει ἀκόμη νὰ καταλάβει ὁ ἄνθρωπος ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι παντοδύναμος καὶ ὅτι τίποτα δὲν ὑπάρχει χωρὶς νὰ τὸ ἐπιθυμεῖ Ἐκεῖνος ποὺ μπορεῖ νὰ κάνει τὰ πάντα· ἀλλὰ δημιούργησε καὶ δημιουργεῖ ὅσα θέλει ἀπὸ τὸ μηδὲν μὲ τὸν λόγο Του γιὰ νὰ σώσει τοὺς ἀνθρώπους.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ τὸν κατανοοῦν εἶναι ἀθανασία· γιὰ τοὺς ἀνόητους ὅμως ποὺ δὲν τὸν καταλαβαίνουν εἶναι θάνατος ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸν θάνατο δὲν πρέπει νὰ τὸν φοβόμαστε· ἡ ἀπώλεια τῆς ψυχῆς, δηλαδὴ ἡ ἄγνοια τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ πραγματικὴ συμφορὰ γιὰ τὴν ψυχή, καὶ πρέπει νὰ τὴ φοβόμαστε.
Ἅγιος Κασσιανὸς ὁ Ρωμαῖος
ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ἀπ᾽ ὅλους μίλησε ὁ μακάριος Ἀντώνιος: “ὅσα εἴπατε εἶναι ὅλα ἀναγκαῖα καὶ ὠφέλιμα γιὰ ἐκείνους ποὺ ζητοῦν τὸν Θεὸ καὶ θέλουν νὰ πλησιάσουν κοντά του. Ἀλλὰ δὲν ἐπιτρέπεται νὰ δώσουμε τὰ πρωτεῖα σ᾽ αὐτὲς τὶς ἀρετές· ἔχουμε δεῖ πολλοὺς ποὺ βασανίστηκαν μὲ νηστεῖες καὶ ἀγρυπνίες καὶ ἀναχώρησαν στὴν ἔρημο, καὶ ἄσκησαν τέτοια ἀκτημοσύνη ὥστε νὰ μὴν ἀφήνουν γιὰ τὸν ἑαυτό τους οὔτε τὴν καθημερινὴ τροφή, καὶ κατόρθωσαν τέτοια ἐλεημοσύνη ὥστε δὲν ἔφθαναν ὅσα εἶχαν γιὰ νὰ δίνουν· καὶ μετὰ ἔγιναν ἀξιολύπητοι ἔτσι ὅπως ξέπεσαν ἀπὸ τὴν ἀρετὴ καὶ γλύστρησαν στὴν κακία. Τί λοιπὸν τοὺς ἔκανε νὰ χάσουν τὴν εὐθεία ὁδό; Τίποτε ἄλλο, ὅπως πιστεύω καὶ κρίνω, παρὰ μόνο τὸ ὅτι δὲν εἶχαν τὸ χάρισμα τῆς διακρίσεως. Αὐτὸ τὸ χάρισμα διδάσκει τὸν ἄνθρωπο νὰ μὴν ὑπερβάλλει σὲ τίποτα καὶ ν᾽ ἀκολουθεῖ τὴ βασιλικὴ ὁδό· καὶ δὲν τὸν ἀφήνει οὔτε ἀπὸ δεξιὰ νὰ βλάπτεται μὲ τὴν ἄμετρη ἐγκράτεια, οὔτε ἀπὸ ἀριστερὰ νὰ παρασύρεται στὴν ἀδιαφορία καὶ τὴ μαλθακότητα.῾Η διάκριση εἶναι γιὰ τὴν ψυχὴ ἕνα μάτι κι ἕνα λυχνάρι, ὅπως λέει καὶ τὸ Εὐαγγέλιο: “τὸ μάτι εἶναι τὸ λυχνάρι τοῦ σώματος· ἂν τὸ μάτι σου γίνει ἁπλὸ ὁλόκληρο τὸ σῶμα σου θὰ εἶναι φωτεινό· ἂν τὸ μάτι σου σκοτεινιάσει ὅλο τὸ σῶμα σου θὰ εἶναι σκοτεινό.” Καὶ πράγματι ἔτσι εἶναι. Γιατὶ ἡ διάκριση ἐλέγχει ὅλες τὶς σκέψεις καὶ πράξεις τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἀντιλαμβάνεται καὶ ξεχωρίζει ὅ,τι εἶναι κακὸ καὶ δὲν ἀρέσει στὸν Θεὸ κι ἔτσι διώχνει τὴν πλάνη. Κι αὐτὸ μπορεῖ νὰ τὸ δεῖ κανεὶς κι ἀπὸ τὶς διηγήσεις τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ὁ Σαοὺλ γιὰ παράδειγμα, ποὺ πρῶτα σ᾽ αὐτὸν ἐμπιστεύθηκε ὁ Θεὸς τὴ βασιλεία τοῦ Ἰσραήλ, ἐπειδὴ δὲν εἶχε αὐτὸ τὸ μάτι τῆς διάκρισης σκοτίσθηκε ἡ σκέψη του καὶ δὲν μπόρεσε νὰ διακρίνει ὅτι ἡ ἐπιθυμία τοῦ Θεοῦ ἦταν νὰ ὑπακούσει στὶς ἐντολὲς τοῦ ἁγίου Σαμουὴλ παρὰ νὰ προσφέρει θυσία· κι ἐνῶ νόμιζε ὅτι αὐτὰ ποὺ κάνει εὐχαριστοῦν τὸν Θεό, αὐτὰ ἀκριβῶς ἦταν τὰ σφάλματα γιὰ τὰ ὁποῖα διώχθηκε ἀπὸ τὴ βασιλεία. Δὲν θὰ τὸ πάθαινε αὐτὸ ἂν εἶχε ἀποκτήσει μέσα του τὸ φῶς τῆς διάκρισης. Τὴν διάκριση καὶ ὁ Ἀπόστολος τὴν ὀνομάζει ἥλιο ὅταν λέει “ἂς μὴ σᾶς ἀφήνει ὀργισμένους ἡ δύση τοῦ ἥλιου”. Καὶ ὀνομάζεται ἀκόμη κυβέρνηση τῆς ζωῆς μας, σύμφωνα μὲ τὸ γραμμένο “ὅσοι δὲν ἔχουν κυβέρνηση πέφτουν σὰν τὰ φύλλα”. Καὶ ἡ Γραφὴ τὴν ὀνομάζει ἐπίγνωση, καὶ μᾶς διδάσκει νὰ μὴν κάνουμε τίποτα χωρὶς αὐτή, ὥστε ἀκόμη καὶ τὸ πνευματικὸ κρασὶ ποὺ εὐφραίνει τὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου νὰ μὴν τὸ πίνουμε χωρὶς διάκριση, ὅπως λέει τὸ ρητό “μ᾽ ἐπίγνωση νὰ πίνεις κρασί”, καὶ ἀκόμη “ὅποιος δὲν ἐνεργεῖ πάντοτε μὲ ἐπίγνωση μοιάζει μὲ πόλη κατεστραμμένη καὶ ἀτείχιστη”. Στὴ διάκριση ὀφείλεται ἡ σοφία καὶ ἡ νόηση καὶ ἡ σύνεση, χωρὶς τὶς ὁποῖες δὲν μποροῦμε νὰ κτίσουμε τὸ ἐσωτερικό μας σπίτι, οὔτε νὰ μαζέψουμε πνευματικὸ πλοῦτο, ὅπως ἔχει εἰπωθεῖ “τὸ σπίτι κτίζεται μὲ τὴ σοφία καὶ ὑψώνεται μὲ τὴ σύνεση καὶ γεμίζουν πλοῦτο οἱ ἀποθῆκες του μὲ τὴ φρόνηση”. Ἀκόμη ἔχει ὀνομαστεῖ καὶ στέρεη τροφὴ γιὰ ἐκείνους ποὺ μὲ τὴν ἄσκηση ἔχουν γυμνάσει τὰ αἰσθητήριά τους καὶ ἀπὸ συνήθεια πιὰ διακρίνουν τὸ καλὸ καὶ τὸ κακό. Εἶναι λοιπὸν φανερὸ ὅτι χωρὶς τὸ χάρισμα τῆς διάκρισης καμμιὰ ἀρετὴ δὲν δημιουργεῖται ἢ δὲν διατηρεῖται σταθερὰ ὣς τὸ τέλος· ἡ διάκριση γεννᾶ καὶ προστατεύει ὅλες τὶς ἀρετές.
Ὅσιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής
ΥΠΑΡΧΕΙ συντριβὴ καρδιᾶς ὁμαλὴ καὶ ὠφέλιμη ποὺ τὴν ὁδηγεῖ σὲ κατάνυξη, καὶ ὑπάρχει ἄλλη ἀνώμαλη καὶ βλαβερὴ ποὺ τὴν διαστρέφει.
ΜΗ ΖΗΤΑΣ τὴν τελειότητα αὐτοῦ τοῦ νόμου [τῆς ἐλευθερίας] σὲ ἀνθρώπινες ἀρετές· κανεὶς δὲν γίνεται τέλειος μ᾽ αὐτές· ἡ τελειότητά του κρύβεται στὸν Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ.
ΕΚΕΙΝΟΝ ΠΟΥ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ νὰ κάνει ἁμαρτίες καὶ ἤδη μετανοεῖ μὴ τὸν ἐλέγχεις πιά. Κι ἂν λὲς ὅτι τὸν ἐλέγχεις κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, φανέρωσε πρῶτα τὶς δικές σου ἁμαρτίες
ΤΑ ΟΔΥΝΗΡΑ γεγονότα χαρίζουν μνήμη Θεοῦ στὸν συνετὸ ἄνθρωπο καὶ προκαλοῦν ἀντιστοίχως θλίψη σ᾽ ἐκεῖνον ποὺ ἔχει ξεχάσει τὸν Θεό.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ συμβουλεύει τὸν πλησίον του ἀνάλογα μὲ τὶς γνώσεις ποὺ ἔχει· ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ σ᾽ ἐκεῖνον ποὺ ἀκούει, ἀνάλογα μὲ τὴν πίστη του.
ΟΤΑΝ ΔΕΙΣ ὅτι ἡ σκέψη σου σὲ κάνει νὰ ζητᾶς ἀνθρώπινη δόξα, νὰ ξέρεις καλὰ ὅτι σοῦ προετοιμάζει ντροπή.
ΓΙΑ ΟΠΟΙΟΝ βλέπουμε καλὰ ὅτι ἁμαρτάνει καὶ δὲν μετανοεῖ, χωρὶς νὰ πάθει τίποτα ὣς τὸν θάνατό του, νὰ πιστεύεις ὅτι ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ γι᾽ αὐτὸν θὰ εἶναι ἀνελέητη.
ΑΝ ΑΜΑΡΤΗΣΕΙΣ μὴ νευριάζεις μὲ τὴν πράξη ἀλλὰ μὲ τὴν ἰδέα. Ἂν δὲν προλάβαινε ὁ νοῦς δὲν θ᾽ ἀκολουθοῦσε τὸ σῶμα.
ΕΣΤΩ ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ δώδεκα τὰ ἀξιοπεριφρόνητα πάθη· ἂν ἕνα καὶ μόνο ἀγαπήσεις μὲ τὸ θέλημά σου αὐτὸ θὰ ἀναπληρώσει καὶ τὰ ἄλλα ἕντεκα.
Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ εἶναι ἕνα βιβλίο ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴ φύση μας. Ὅποιος τὸ μελετάει πραγματικά, δέχεται τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΡΑΤΗΣ ἐκεῖνος ποὺ τρέφεται μὲ συλλογισμούς. Γιατὶ κι ἂν ἀκόμα εἶναι ὠφέλιμοι, δὲν εἶναι ὠφελιμώτεροι ἀπὸ τὴν ἐλπίδα.
ΚΑΝΕΙΣ δὲν εἶναι τόσο ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος ὅσο ὁ Κύριος. Ὅμως ἐκεῖνον ποὺ δὲν μετανοεῖ, οὔτε Αὐτὸς τὸν συγχωρεῖ.
ΠΟΛΛΟΙ ΛΥΠΟΜΑΣΤΕ γιὰ τὰ σφάλματά μας, τὶς αἰτίες τους ὅμως τὶς δεχόμαστε μ᾽ ὅλη μας τὴν καρδιά.
῾Ησύχιος ὁ Πρεσβύτερος
ΣΩΣΤΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ καὶ τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς εἶναι ἡ συνεχὴς μνήμη τοῦ θανάτου· νὰ προσπερνᾶμε ὅσα μεσολαβοῦν καὶ νὰ σκεφτόμαστε συνέχεια τὸ θάνατό μας, τὸ κρεββάτι ἐκεῖνο ποὺ θὰ ξαπλώσουμε ψυχορραγώντας καὶ ὅλα τ᾽ ἄλλα.
ΔΙΚΑΙΑ καὶ σύμφωνα μὲ τὴ φύση ποὺ τοὺς ἔδωσε ὁ Θεὸς πρέπει νὰ χρησιμοποιοῦμε τὰ τρία μέρη τῆς ψυχῆς μας. Τὸν θυμὸ νὰ τὸν στρέφουμε ἐναντίον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἑαυτοῦ μας καὶ τοῦ διαβόλου. “Νὰ ὀργίζεσθε” λέει ἡ Γραφή, “μὲ τὴν ἁμαρτία· αὐτὸ σημαίνει νὰ ὀργίζεσθε μὲ τὸν ἑαυτό σας καὶ μὲ τὸν διάβολο, γιὰ νὰ μὴν ἁμαρτάνετε στὸν Θεό”. Τὴν ἐπιθυμία μας πρέπει νὰ τὴ στρέφουμε στὸν Θεὸ καὶ τὴν ἀρετή. Τὴ διάνοιά μας νὰ τὴ βάλουμε νὰ φυλάει τὰ ἄλλα δύο μέρη τῆς ψυχῆς μὲ γνώση καὶ σοφία, νὰ τοὺς δίνει ἐντολές, νὰ νουθετεῖ, νὰ ὁρίζει τιμωρίες καὶ νὰ ἐξουσιάζει, ὅπως ὁ βασιλιᾶς ἐξουσιάζει τοὺς ὑπήκοους· τότε τὸ λογικὸ ποὺ ἔχουμε μέσα μας κυβερνάει σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ τὰ ἄλλα δύο μέρη, παρόλο ποὺ τὰ πάθη ἐπαναστατοῦν ἐναντίον του· νὰ φροντίσουμε λοιπὸν τὸ λογικό μας νὰ ἐξουσιάζει τὰ πάθη, γιατὶ ὅπως εἶπε ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος “ὅποιος δὲν κάνει σφάλματα μὲ τὸ λογικό του εἶναι τέλειος ἄνδρας κι ἔχει τὴ δύναμη νὰ χαλιναγωγεῖ καὶ ὁλόκληρο τὸ σῶμα του”, κλπ. Ἐπειδὴ εἶναι ἀλήθεια πὼς κάθε ἀνομία καὶ κάθε ἁμαρτία γίνεται μὲ τὴ συνεργασία καὶ τῶν τριῶν μερῶν τῆς ψυχῆς, ὅπως ἐπίσης κάθε ἀρετὴ καὶ κάθε δικαιοσύνη σ᾽ αὐτὰ τὰ τρία πάλι ὀφείλεται.
Ὅσιος Νεῖλος ὁ Ἀσκητής
ΜΑΚΑΡΙΟΣ εἶναι ὁ Μοναχὸς ποὺ βλέπει κάθε ἄνθρωπο σὰν Θεό, μετὰ τὸν Θεό.
Ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος
ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ἄνθρωποι θέλουν νὰ κερδίσουν τὴ βασιλεία χωρὶς κόπους καὶ ἱδρώτα· κι ἐνῶ μακαρίζουν τοὺς ἅγιους ἄνδρες καὶ θέλουν τὴν τιμὴ καὶ τὰ χαρίσματά τους, δὲν θέλουν νὰ ἔχουν μερίδιο στοὺς πόνους καὶ τὰ βάσανα ποὺ περνοῦν ἐκεῖνοι. Τὴ βασιλεία τὴ θέλουν ὅλοι, καὶ πόρνες καὶ τελῶνες καὶ κάθε ἄνθρωπος, καὶ γι᾽ αὐτὸ ὑπάρχουν οἱ πειρασμοὶ καὶ οἱ δοκιμασίες· γιὰ νὰ φανερώνεται ποιοί ἀγάπησαν ἀληθινὰ τὸν Κύριό τους καὶ δίκαια νὰ κερδίζουν τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος
ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΜΗ μᾶς ἐξαπατᾶ μὲ κούφια λόγια κι οὔτε οἱ ἴδιοι νὰ ξεγελοῦμε τὸν ἑαυτό μας: πρὶν ἀποκτήσουμε τὸ χάρισμα τοῦ πένθους καὶ τῶν δακρύων, δὲν ὑπάρχει μέσα μας μετάνοια, οὔτε ἀληθινὴ μεταμέλεια, οὔτε φόβος Θεοῦ στὴν καρδιά μας, οὔτε καταδικάσαμε τὸν ἑαυτό μας, οὔτ΄ αἰσθάνθηκε ἡ ψυχή μας τὴ μέλλουσα κρίση καὶ τὸν αἰώνιο βασανισμό. Γιατὶ ἂν καταδικάζαμε τὸν ἑαυτό μας καὶ τ΄ ἀποκτούσαμε αὐτὰ καὶ ζούσαμε μέσα τους, ἀμέσως θὰ μᾶς ἔρχονταν καὶ δάκρυα. Χωρὶς τὰ δάκρυα ὅμως οὔτε ἡ σκληρότητα τῆς καρδιᾶς μας μπορεῖ ποτὲ νὰ μαλακώσει, οὔτε ἡ ψυχή μας θ΄ ἀποκτήσει πνευματικὴ ταπείνωση, οὔτε θὰ καταφέρουμε νὰ γίνουμε ταπεινοί. Κι ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἔγινε ταπεινὸς δὲν μπορεῖ νὰ ἑνωθεῖ μὲ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο. Κι ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἐξαγνίστηκε ὥστε νὰ ἑνωθεῖ μ΄ αὐτό, οὔτε τὴ θεωρία καὶ τὴ γνώση τοῦ Θεοῦ μπορεῖ νὰ ἔχει, οὔτε εἶναι ἄξιος νὰ μαθαίνει μυστικὰ τὶς ἀρετὲς τῆς ταπεινώσεως.
